مبحث مرگ

جلسه ششم فکرحکایت ان مطرب در بزم امیر ترک دفتر ششم وجلسه اول مرگ تفسیر موتواقبل ان تموتو دفتر ششم

[zooeffect AMJA8fLfB0qQ]

تفسیر قوله علیه‌السلام موتوا قبل ان تموتوا بمیر ای دوست پیش از مرگ اگر می زندگی خواهی کی ادریس از چنین مردن بهشتی گشت پیش از ما

جان بسی کندی و اندر پرده‌ای		زانک مردن اصل بد ناورده‌ای
تا نمیری نیست جان کندن تمام		بی‌کمال نردبان نایی به بام
چون ز صد پایه دو پایه کم بود		بام را کوشنده نامحرم بود
چون رسن یک گز ز صد گز کم بود		آب اندر دلو از چه کی رود
غرق این کشتی نیابی ای امیر		تا بننهی اندرو من الاخیر
من آخر اصل دان کو طارقست		کشتی وسواس و غی را غارقست
آفتاب گنبد ازرق شود		کشتی هش چونک مستغرق شود
چون نمردی گشت جان کندن دراز		مات شو در صبح ای شمع طراز
تا نگشتند اختران ما نهان		دانک پنهانست خورشید جهان
گرز بر خود زن منی در هم شکن		زانک پنبه‌ی گوش آمد چشم تن
گرز بر خود می‌زنی خود ای دنی		عکس تست اندر فعالم این منی
عکس خود در صورت من دیده‌ای		در قتال خویش بر جوشیده‌ای
هم‌چو آن شیری که در چه شد فرو		عکس خود را خصم خود پنداشت او
نفی ضد هست باشد بی‌شکی		تا ز ضد ضد را بدانی اندکی
این زمان جز نفی ضد اعلام نیست		اندرین نشات دمی بی‌دام نیست
بی‌حجابت باید آن ای ذو لباب		مرگ را بگزین و بر دران حجاب
نه چنان مرگی که در گوری روی		مرگ تبدیلی که در نوری روی
مرد بالغ گشت آن بچگی بمرد		رومیی شد صبغت زنگی سترد
خاک زر شد هیات خاکی نماند		غم فرج شد خار غمناکی نماند
مصطفی زین گفت کای اسرارجو		مرده را خواهی که بینی زنده تو
می‌رود چون زندگان بر خاکدان		مرده و جانش شده بر آسمان
جانش را این دم به بالا مسکنیست		گر بمیرد روح او را نقل نیست
زانک پیش از مرگ او کردست نقل		این بمردن فهم آید نه به عقل
نقل باشد نه چو نقل جان عام		هم‌چو نقلی از مقامی تا مقام
هرکه خواهد که ببیند بر زمین		مرده‌ای را می‌رود ظاهر چنین
مر ابوبکر تقی را گو ببین		شد ز صدیقی امیرالمحشرین
اندرین نشات نگر صدیق را		تا به حشر افزون کنی تصدیق را
پس محمد صد قیامت بود نقد		زانک حل شد در فنای حل و عقد
زاده‌ی ثانیست احمد در جهان		صد قیامت بود او اندر عیان
زو قیامت را همی‌پرسیده‌اند		ای قیامت تا قیامت راه چند
با زبان حال می‌گفتی بسی		که ز محشر حشر را پرسید کسی
بهر این گفت آن رسول خوش‌پیام		رمز موتوا قبل موت یا کرام
هم‌چنانک مرده‌ام من قبل موت		زان طرف آورده‌ام این صیت و صوت
پس قیامت شو قیامت را ببین		دیدن هر چیز را شرطست این
تا نگردی او ندانی‌اش تمام		خواه آن انوار باشد یا ظلام
عقل گردی عقل را دانی کمال		عشق گردی عشق را دانی ذبال
گفتمی برهان این دعوی مبین		گر بدی ادراک اندر خورد این
هست انجیر این طرف بسیار و خوار		گر رسد مرغی قنق انجیرخوار
در همه عالم اگر مرد و زنند		دم به دم در نزع و اندر مردنند
آن سخنشان را وصیتها شمر		که پدر گوید در آن دم با پس

دفتر6بقیه موتواقبل ان تموتوا ودفتر 1 طوطی و بازرگان قسمت

[zooeffect A8IAtfbdCM2W]

تا بروید عبرت و رحمت بدین		تا ببرد بیخ بغض و رشک و کین
تو بدان نیت نگر در اقربا		تا ز نزع او بسوزد دل ترا
کل آت آت آن را نقد دان		دوست را در نزع و اندر فقد دان
وز غرضها زین نظر گردد حجاب		این غرضها را برون افکن ز جیب
ور نیاری خشک بر عجزی مه‌ایست		دانک با عاجز گزیده معجزیست
عجز زنجیریست زنجیرت نهاد		چشم در زنجیرنه باید گشاد
پس تضرع کن کای هادی زیست		باز بودم بسته گشتم این ز چیست
سخت‌تر افشرده‌ام در شر قدم		که لفی خسرم ز قهرت دم به دم
از نصیحتهای تو کر بوده‌ام		بت‌شکن دعوی و بت‌گر بوده‌ام
یاد صنعت فرض‌تر یا یاد مرگ		مرگ مانند خزان تو اصل برگ
سالها این مرگ طبلک می‌زند		گوش تو بیگاه جنبش می‌کند
گوید اندر نزع از جان آه مرگ		این زمان کردت ز خود آگاه مرگ
این گلوی مرگ از نعره گرفت		طبل او بشکافت از ضرب شگفت
در دقایق خویش را در بافتی		رمز مردن این زمان در یافتی

قصه‌ی بازرگان کی طوطی محبوس او او را پیغام داد به طوطیان هندوستان هنگام رفتن به تجارت

بود بازرگان و او را طوطیی		در قفص محبوس زیبا طوطیی
چونک بازرگان سفر را ساز کرد		سوی هندستان شدن آغاز کرد
هر غلام و هر کنیزک را ز جود		گفت بهر تو چه آرم گوی زود
هر یکی از وی مرادی خواست کرد		جمله را وعده بداد آن نیک مرد
گفت طوطی را چه خواهی ارمغان		کارمت از خطه‌ی هندوستان
گفتش آن طوطی که آنجا طوطیان		چون ببینی کن ز حال من بیان
کان فلان طوطی که مشتاق شماست		از قضای آسمان در حبس ماست
بر شما کرد او سلام و داد خواست		وز شما چاره و ره ارشاد خواست
گفت می‌شاید که من در اشتیاق		جان دهم اینجا بمیرم در فراق
این روا باشد که من در بند سخت		گه شما بر سبزه گاهی بر درخت
این چنین باشد وفای دوستان		من درین حبس و شما در گلستان
یاد آرید ای مهان زین مرغ زار		یک صبوحی درمیان مرغزار
یاد یاران یار را میمون بود		خاصه کان لیلی و این مجنون بود
ای حریفان بت موزون خود		من قدحها می‌خورم پر خون خود
یک قدح می‌نوش کن بر یاد من		گر نمی‌خواهی که بدهی داد من
یا بیاد این فتاده‌ی خاک‌بیز		چونک خوردی جرعه‌ای بر خاک ریز
ای عجب آن عهد و آن سوگند کو		وعده‌های آن لب چون قند کو
گر فراق بنده از بد بندگیست		چون تو با بد بد کنی پس فرق چیست
ای بدی که تو کنی در خشم و جنگ		با طرب‌تر از سماع و بانگ چنگ
ای جفای تو ز دولت خوب‌تر		و انتقام تو ز جان محبوب‌تر
نار تو اینست نورت چون بود		ماتم این تا خود که سورت چون بود
از حلاوتها که دارد جور تو		وز لطافت کس نیابد غور تو
نالم و ترسم که او باور کند		وز کرم آن جور را کمتر کند
عاشقم بر قهر و بر لطفش بجد		بوالعجب من عاشق این هر دو ضد
والله ار زین خار در بستان شوم		همچو بلبل زین سبب نالان شوم
این عجب بلبل که بگشاید دهان		تا خورد او خار را با گلستان
این چه بلبل این نهنگ آتشیست		جمله ناخوشها ز عشق او را خوشیست
عاشق کلست و خود کلست او		عاشق خویشست و عشق خویش‌جو

صفت اجنحه‌ی طیور عقول الهی

قصه‌ی طوطی جان زین سان بود		کو کسی کو محرم مرغان بود
کو یکی مرغی ضعیفی بی‌گناه		و اندرون او سلیمان با سپاه
چون بنالد زار بی‌شکر و گله		افتد اندر هفت گردون غلغله
هر دمش صد نامه صد پیک از خدا		یا ربی زو شصت لبیک از خدا
زلت او به ز طاعت نزد حق		پیش کفرش جمله ایمانها خلق
هر دمی او را یکی معراج خاص		بر سر تاجش نهد صد تاج خاص
صورتش بر خاک و جان بر لامکان		لامکانی فوق وهم سالکان
لامکانی نه که در فهم آیدت		هر دمی در وی خیالی زایدت
بل مکان و لامکان در حکم او		همچو در حکم بهشتی چار جو
شرح این کوته کن و رخ زین بتاب		دم مزن والله اعلم بالصواب
باز می‌گردیم ما ای دوستان		سوی مرغ و تاجر و هندوستان
مرد بازرگان پذیرفت این پیام		کو رساند سوی جنس از وی سلام

پیرچنگی قسمت اول دفتر اول

[zooeffect AgNAxdbcCcBY]

داستان پیر چنگی کی در عهد عمر رضی الله عنه از بهر خدا روز بی‌نوایی چنگ زد میان گورستان

آن شنیدستی که در عهد عمر		بود چنگی مطربی با کر و فر
بلبل از آواز او بی‌خود شدی		یک طرب ز آواز خوبش صد شدی
مجلس و مجمع دمش آراستی		وز نوای او قیامت خاستی
همچو اسرافیل کوازش بفن		مردگان را جان در آرد در بدن
یا رسیلی بود اسرافیل را		کز سماعش پر برستی فیل را
سازد اسرافیل روزی ناله را		جان دهد پوسیده‌ی صدساله را
انبیا را در درون هم نغمه‌هاست		طالبان را زان حیات بی‌بهاست
نشنود آن نغمه‌ها را گوش حس		کز ستمها گوش حس باشد نجس
نشنود نغمه‌ی پری را آدمی		کو بود ز اسرار پریان اعجمی
گر چه هم نغمه‌ی پری زین عالمست		نغمه‌ی دل برتر از هر دو دمست
که پری و آدمی زندانیند		هر دو در زندان این نادانیند
معشر الجن سوره‌ی رحمان بخوان		تستطیعوا تنفذوا را باز دان
نغمه‌های اندرون اولیا		اولا گوید که ای اجزای لا
هین ز لای نفی سرها بر زنید		این خیال و وهم یکسو افکنید
ای همه پوسیده در کون و فساد		جان باقیتان نرویید و نزاد
گر بگویم شمه‌ای زان نغمه‌ها		جانها سر بر زنند از دخمه‌ها
گوش را نزدیک کن کان دور نیست		لیک نقل آن به تو دستور نیست
هین که اسرافیل وقتند اولیا		مرده را زیشان حیاتست و نما
جان هر یک مرده‌ای از گور تن		بر جهد ز آوازشان اندر کفن
گوید این آواز ز آواها جداست		زنده کردن کار آواز خداست
ما بمردیم و بکلی کاستیم		بانگ حق آمد همه بر خاستیم
بانگ حق اندر حجاب و بی حجاب		آن دهد کو داد مریم را ز جیب
ای فناتان نیست کرده زیر پوست		باز گردید از عدم ز آواز دوست
مطلق آن آواز خود از شه بود		گرچه از حلقوم عبدالله بود
گفته او را من زبان و چشم تو		من حواس و من رضا و خشم تو
رو که بی یسمع و بی یبصر توی		سر توی چه جای صاحب‌سر توی
چون شدی من کان لله از وله		من ترا باشم که کان الله له
گه توی گویم ترا گاهی منم		هر چه گویم آفتاب روشنم
هر کجا تابم ز مشکات دمی		حل شد آنجا مشکلات عالمی
ظلمتی را کفتابش بر نداشت		از دم ما گردد آن ظلمت چو چاشت
آدمی را او بخویش اسما نمود		دیگران را ز آدم اسما می‌گشود
خواه ز آدم گیر نورش خواه ازو		خواه از خم گیر می خواه از کدو
کین کدو با خنب پیوستست سخت		نی چو تو شاد آن کدوی نیکبخت
گفت طوبی من رآنی مصطفی		والذی یبصر لمن وجهی رای
چون چراغی نور شمعی را کشید		هر که دید آن را یقین آن شمع دید
همچنین تا صد چراغ ار نقل شد		دیدن آخر لقای اصل شد
خواه از نور پسین بستان تو آن		هیچ فرقی نیست خواه از شمع جان
خواه بین نور از چراغ آخرین		خواه بین نورش ز شمع غابرین

پیر چنگی قسمت دوم دفتراول

[zooeffect AULATf7HC8xZ]

بقیه‌ی قصه‌ی پیر چنگی و بیان مخلص آن

مطربی کز وی جهان شد پر طرب		رسته ز آوازش خیالات عجب
از نوایش مرغ دل پران شدی		وز صدایش هوش جان حیران شدی
چون برآمد روزگار و پیر شد		باز جانش از عجز پشه‌گیر شد
پشت او خم گشت همچون پشت خم		ابروان بر چشم همچون پالدم
گشت آواز لطیف جان‌فزاش		زشت و نزد کس نیرزیدی بلاش
آن نوای رشک زهره آمده		همچو آواز خر پیری شده
خود کدامین خوش که او ناخوش نشد		یا کدامین سقف کان مفرش نشد
غیر آواز عزیزان در صدور		که بود از عکس دمشان نفخ صور
اندرونی کاندرونها مست ازوست		نیستی کین هستهامان هست ازوست
کهربای فکر و هر آواز او		لذت الهام و وحی و راز او
چونک مطرب پیرتر گشت و ضعیف		شد ز بی کسبی رهین یک رغیف
گفت عمر و مهلتم دادی بسی		لطفها کردی خدایا با خسی
معصیت ورزیده‌ام هفتاد سال		باز نگرفتی ز من روزی نوال
نیست کسب امروز مهمان توم		چنگ بهر تو زنم کان توم
چنگ را برداشت و شد الله‌جو		سوی گورستان یثرب آه‌گو
گفت خواهم از حق ابریشم‌بها		کو به نیکویی پذیرد قلبها
چونک زد بسیار و گریان سر نهاد		چنگ بالین کرد و بر گوری فتاد
خواب بردش مرغ جانش از حبس رست		چنگ و چنگی را رها کرد و بجست
گشت آزاد از تن و رنج جهان		در جهان ساده و صحرای جان
جان او آنجا سرایان ماجرا		کاندرین جا گر بماندندی مرا
خوش بدی جانم درین باغ و بهار		مست این صحرا و غیبی لاله‌زار
بی پر و بی پا سفر می‌کردمی		بی لب و دندان شکر می‌خوردمی
ذکر و فکری فارغ از رنج دماغ		کردمی با ساکنان چرخ لاغ
چشم بسته عالمی می‌دیدمی		ورد و ریحان بی کفی می‌چیدمی
مرغ آبی غرق دریای عسل		عین ایوبی شراب و مغتسل
که بدو ایوب از پا تا به فرق		پاک شد از رنجها چون نور شرق
مثنوی در حجم گر بودی چو چرخ		در نگنجیدی درو زین نیم برخ
کان زمین و آسمان بس فراخ		کرد از تنگی دلم را شاخ شاخ
وین جهانی کاندرین خوابم نمود		از گشایش پر و بالم را گشود
این جهان و راهش ار پیدا بدی		کم کسی یک لحظه‌ای آنجا بدی
امر می‌آمد که نه طامع مشو		چون ز پایت خار بیرون شد برو
مول مولی می‌زد آنجا جان او		در فضای رحمت و احسان او

در خواب گفتن هاتف مر عمر را رضی الله عنه کی چندین زر از بیت المال بن مرد ده کی در گورستان خفته است

آن زمان حق بر عمر خوابی گماشت		تا که خویش از خواب نتوانست داشت
در عجب افتاد کین معهود نیست		این ز غیب افتاد بی مقصود نیست
سر نهاد و خواب بردش خواب دید		کامدش از حق ندا جانش شنید
آن ندایی کاصل هر بانگ و نواست		خود ندا آنست و این باقی صداست
ترک و کرد و پارسی‌گو و عرب		فهم کرده آن ندا بی‌گوش و لب
خود چه جای ترک و تاجیکست و زنگ		فهم کردست آن ندا را چوب و سنگ
هر دمی از وی همی‌آید الست		جوهر و اعراض می‌گردند هست
گر نمی‌آید بلی زیشان ولی		آمدنشان از عدم باشد بلی
زانچ گفتم من ز فهم سنگ و چوب		در بیانش قصه‌ای هش‌دار خوب

جلسه ششم بخش سوم پیر چنگی دفتر اول

[zooeffect AQGAcdrhCE0a]

بقیه‌ی قصه‌ی مطرب و پیغام رسانیدن امیرالمومنین عمر رضی الله عنه باو آنچ هاتف آواز داد

باز گرد و حال مطرب گوش‌دار		زانک عاجز گشت مطرب ز انتظار
بانگ آمد مر عمر را کای عمر		بنده‌ی ما را ز حاجت باز خر
بنده‌ای داریم خاص و محترم		سوی گورستان تو رنجه کن قدم
ای عمر بر جه ز بیت المال عام		هفتصد دینار در کف نه تمام
پیش او بر کای تو ما را اختیار		این قدر بستان کنون معذور دار
این قدر از بهر ابریشم‌بها		خرج کن چون خرج شد اینجا بیا
پس عمر زان هیبت آواز جست		تا میان را بهر این خدمت ببست
سوی گورستان عمر بنهاد رو		در بغل همیان دوان در جست و جو
گرد گورستان دوانه شد بسی		غیر آن پیر او ندید آنجا کسی
گفت این نبود دگر باره دوید		مانده گشت و غیر آن پیر او ندید
گفت حق فرمود ما را بنده‌ایست		صافی و شایسته و فرخنده‌ایست
پیر چنگی کی بود خاص خدا		حبذا ای سر پنهان حبذا
بار دیگر گرد گورستان بگشت		همچو آن شیر شکاری گرد دشت
چون یقین گشتش که غیر پیر نیست		گفت در ظلمت دل روشن بسیست
آمد او با صد ادب آنجا نشست		بر عمر عطسه فتاد و پیر جست
مر عمر را دید ماند اندر شگفت		عزم رفتن کرد و لرزیدن گرفت
گفت در باطن خدایا از تو داد		محتسب بر پیرکی چنگی فتاد
چون نظر اندر رخ آن پیر کرد		دید او را شرمسار و روی‌زرد
پس عمر گفتش مترس از من مرم		کت بشارتها ز حق آورده‌ام
چند یزدان مدحت خوی تو کرد		تا عمر را عاشق روی تو کرد
پیش من بنشین و مهجوری مساز		تا بگوشت گویم از اقبال راز
حق سلامت می‌کند می‌پرسدت		چونی از رنج و غمان بی‌حدت
نک قراضه‌ی چند ابریشم‌بها		خرج کن این را و باز اینجا بیا
پیر لرزان گشت چون این را شنید		دست می‌خایید و بر خود می‌طپید
بانگ می‌زد کای خدای بی‌نظیر		بس که از شرم آب شد بیچاره پیر
چون بسی بگریست و از حد رفت درد		چنگ را زد بر زمین و خرد کرد
گفت ای بوده حجابم از اله		ای مرا تو راه‌زن از شاه‌راه
ای بخورده خون من هفتاد سال		ای ز تو رویم سیه پیش کمال
ای خدای با عطای با وفا		رحم کن بر عمر رفته در جفا
داد حق عمری که هر روزی از آن		کس نداند قیمت آن در جهان
خرج کردم عمر خود را دم بدم		در دمیدم جمله را در زیر و بم
آه کز یاد ره و پرده‌ی عراق		رفت از یادم دم تلخ فراق
وای کز تری زیر افکند خرد		خشک شد کشت دل من دل بمرد
وای کز آواز این بیست و چهار		کاروان بگذشت و بیگه شد نهار
ای خدا فریاد زین فریادخواه		داد خواهم نه ز کس زین دادخواه
داد خود از کس نیابم جز مگر		زانک او از من بمن نزدیکتر
کین منی از وی رسد دم دم مرا		پس ورا بینم چو این شد کم مرا
همچو آن کو با تو باشد زرشمر		سوی او داری نه سوی خود نظر

گردانیدن عمر رضی الله عنه نظر او را از مقام گریه کی هستیست بمقام استغراق

پس عمر گفتش که این زاری تو		هست هم آثار هشیاری تو
راه فانی گشته راهی دیگرست		زانک هشیاری گناهی دیگرست
هست هشیاری ز یاد ما مضی		ماضی و مستقبلت پرده‌ی خدا
آتش اندر زن بهر دو تا بکی		پر گره باشی ازین هر دو چو نی
تا گره با نی بود همراز نیست		همنشین آن لب و آواز نیست
چون بطوفی خود بطوفی مرتدی		چون به خانه آمدی هم با خودی
ای خبرهات از خبرده بی‌خبر		توبه‌ی تو از گناه تو بتر
ای تو از حال گذشته توبه‌جو		کی کنی توبه ازین توبه بگو
گاه بانگ زیر را قبله کنی		گاه گریه‌ی زار را قبله زنی
چونک فاروق آینه‌ی اسرار شد		جان پیر از اندرون بیدار شد
همچو جان بی‌گریه و بی‌خنده شد		جانش رفت و جان دیگر زنده شد
حیرتی آمد درونش آن زمان		که برون شد از زمین و آسمان
جست و جویی از ورای جست و جو		من نمی‌دانم تو می‌دانی بگو
حال و قالی از ورای حال و قال		غرقه گشته در جمال ذوالجلال
غرقه‌ای نه که خلاصی باشدش		یا بجز دریا کسی بشناسدش
عقل جزو از کل گویا نیستی		گر تقاضا بر تقاضا نیستی
چون تقاضا بر تقاضا می‌رسد		موج آن دریا بدینجا می‌رسد
چونک قصه‌ی حال پیر اینجا رسید		پیر و حالش روی در پرده کشید
پیر دامن را ز گفت و گو فشاند		نیم گفته در دهان ما بماند
از پی این عیش و عشرت ساختن		صد هزاران جان بشاید باختن
در شکار بیشه‌ی جان باز باش		همچو خورشید جهان جان‌باز باش
جان‌فشان افتاد خورشید بلند		هر دمی تی می‌شود پر می‌کنند
جان فشان ای آفتاب معنوی		مر جهان کهنه را بنما نوی
در وجود آدمی جان و روان		می‌رسد از غیب چون آب روان

هستی عریان

مبحث مرگ

Written by admin

جلسات عشق ۲۰۱۶

مباحث

صوفی کیست مقدمه ای بر(حیات, زمان,خواب) بحث دنیای وارونه مبحث خشم و ارزو داستان اندرز کردن صوفی خادم را در تیمارداشت بهیمه دفتردوم

مقدمه ای بر مبحث عشق

contact details